دستگاه مختصات افقی
دستگاه مختصات افقی سادهترین نوع دستگاههای مختصات فضایی است که وابسته به مکان ناظر است و بنابراین به آن «دستگاه مختصات مکان مرکزی» نیز گفته میشود.
در این دستگاه، ناظر خود را مرکز دستگاه مختصات فرض میکند و دایرهی مرجع او همان افق سماوی است.
مولفههای مورد اندازه گیری در این دستگاه، «زاویهی سمت» و «زاویهی ارتفاع» جسم هستند.
زاویهی سمت:
زاویه بین عمودهایی که از نقطهی شمال و از جسم میگذرند و در امتداد افق و از نقطهی شمال و در جهت شرق اندازه گیری میشود و مقادیر آن میتواند بین صفر تا ۳۶۰ درجه باشد.
زاویهی سمت را با Azimuth و یا به اختصار با AZI نشان میدهند.
زاویهی ارتفاع:
اگر از نقطهی سرسو به ستاره، قوسی رسم کنیم تا به افق سماوی عمود شود، به اندازهی زاویهای که بین ستاره و افق قرار دارد ارتفاع ستاره میگویند.
ارتفاع یک ستاره میتواند بین ۹۰ تا ۹۰- باشد.
ارتفاع را با Altitude یا Alt یا $\alpha$ نشان میدهند.
ستارهای که دارای ارتفاع منفی است در واقع غیر قابل رویت بوده و زیر افق قرار دارد و با این حساب ارتفاع ستارهی در حال طلوع یا غروب صفر میباشد و ارتفاع نقطه سرسو ۹۰ و نقطه پاسو ۹۰- است.
در این دستگاه به راحتی میتوان اثبات کرد که در هر نقطه روی زمین ارتفاع ستاره قطبی برابر با عرض جغرافیایی آن نقطه است.
استفاده از دستگاه مختصات افقی بسیار سودمند و آسان است به طوری که بدون ابزار اندازه گیری و با تقریب نیز میتوان در هر جایی مولفههای هر جسم را به دست آورد. با این حال این دستگاه وابسته به زمان و مکان ناظر است. به طوری که با عوض شدن مکان و زمان رصد، تمام مختصات به هم میخورد و از طرف دیگر دو ناظر در نقاط مختلف زمین در یک لحظه سمت و ارتفاع متفاوتی برای یک جسم به دست میآورند. همچنین با چرخش کرهی سماوی، مختصات جسم نیز تغییر میکند.
با این حال اکثر ابزارهای اندازهگیریِ مختصاتِ ستارهای در طول تاریخ بر اساس این دستگاه طراحی شدهاند.